کتاب “شرح نقش الفصوص” اثر دکتر عبدالرضا مظاهری گرچه به ظاهر شرح نقشالفصوص است اما در واقع شرحی از فصوص و دیدگاههای ابنعربی است که خواننده را از مراجعه به شروح فصوص در مباحث طرح شده بینیاز میکند. بهاینصورت که ابتدا برای روشن شدن حکمت هر فص علت اختصاص هر فص به هر نبی بررسی میشود تا ذهن خواننده برای مطالب مطرح شده در آن آماده شود و پس از آن ترجمه و احیاناً لغات هر فص آمده است و سپس مباحث کلیدی مطرح شده در آن فص تحت عنوانی مخصوص آمده، توضیح و شرح داده شده است که این خود باعث فهرستبندی و موضوعی شدن مباحث کتاب میگردد.
به دلیل گستردگی افکار ابنعربی برخی معتقدند که بین ظاهر کلام او ارتباط منطقی وجود ندارد. خواندن و فهمیدن “فصوص” و خلاصهی آن “نقشالفصوص” برای خوانندهی مبتدی مشکل است مخصوصاً که در هر فص گاهی موضوعاتی مطرح میشود که ارتباط مستقیمی با عنوان فص ندارد و اگر کسی بخواهد به صورت موضوعی، مبحثی را پیگیری کند دچار سردرگمی میشود. در این کتاب مطالب مطرح شده در هر فص، فهرست شده و تحت عنوانی جداگانه شرح شدهاست. در این شرح از مهمترین شرحهای فصوص و کتابهای دیگر ابنعربی بهصورت تطبیقی استفاده شده تا آن موضوع تبیین گردد.
فهرست مطالب کتاب شرح نقش الفصوص
- فص 1 – حكمة الهية فی كلمة آدمية
علت اختصاص هر فص به هر نبی / فص يعنی چه؟ / حكمت چيست؟ / كلمه چيست؟ / چرا حكمت الهيه در كلمهی آدميه اختصاص يافت؟ / انسان كامل / مقام ربوبيت و عبوديت انسان
- فص 2- حكمة نفثيه فی كلمة شيثيه
چرا حكمت نفثيه در كلمهی شيثيه اختصاص يافت؟ / اسم «الوهاب» / نَفَس الرحمان / هدايای (عطايای) ذاتی و اسمائی
- فص 3- حكمة سبّوحية فی كلمة نوحية
چرا حكمت سبوحيه در كلمهی نوحيه اختصاص يافت؟ / تشبيه و تنزيه الهی / تشبيه يا تنزيهی بودن حضرت نوح (ع) / جامع بين تنزيه و تشبيه
- فص 4- حكمة قدّوسيه فی كلمة ادريسیه
چرا حكمت «قدوسيه» در كلمهی ادريسیه اختصاص يافت؟ / عماء چيست؟ / كيفيت استوای الهی بر عرش / علو مكان و مكانت چگونه است؟ / علو مفاضلت چيست؟
- فص 5- حكمة مهيمنيه فی كلمة ابراهيميه
چرا حكمت مهيمنيه به كلمهی ابراهيم اختصاص يافت؟ / حب يا قرب نوافل / حب يا قرب فرايض / برتری قرب فرائض بر قرب نوافل / مجذوب سالك و سالك مجذوب / فنا
- فص 6- حكمة حقيه فی كلمة اسحاقيه
چرا حكمت حقيه در كلمهی اسحاقيه اختصاص يافت؟ / در رؤيای ابراهيم (ع) ذبيح اسحاق (ع) است يا اسماعيل (ع) / عالم خيال / رؤياها و تأويل و تعبير آنها / چرا ابراهيم (ع) خوابش را تعبير نكرد؟ / چند نمونه از رؤياهای تعبير شده
- فص 7- حكمة عليّة فی كلمة اسماعيليّة
چرا حكمت عليّه در كلمهی اسماعيليه اختصاص يافت؟ / وجوب، امكان و امتناع / فعل خدا و اعيان ثابته / خلق از عدم يا اعيان ثابته / رابطهی اسماء و ممكن / اعيان ثابته ظرف تحقق امكان / احديت و واحديت / فيض اقدس و فيض مقدس
- فص 8- حكمة روحيه فی كلمة يعقوبيه
چرا حكمت روحيه در كلمهی يعقوبيه اختصاص يافت؟ / چگونگی دين به معنای انقياد / رهبانيت / رهبانيت در احاديث
- فص 9- حكمة نوريه فی كلمة يوسفيه
چرا حكمت نوريه به كلمهی يوسفيه اختصاص يافت؟ / فرق نور و ضياء / نور چگونه رابط وجود و معرفت است / چگونگی حجاب بودن نور / انواع خوابها و تعبير آنها / رؤيای يوسف (ع) / فرق محمد (ص) و يوسف (ع) در تعبير خواب / علت زود و يا دير تعبير شدن خوابها
- فص 10- حكمة أحديه فی كلمة هوديه
چرا حكمت احديت در كلمهی هوديه (ع) اختصاص يافت؟ / صراطهای مستقيم يعنی چه؟ / سبقت رحمت بر غضب / بهشت و دوزخ از نظر ابن عربی / چگونه حق و عبد وقايه يكديگر ميشوند؟
- فص 11- حكمة فتوحيه فی كلمة صالحيه
چرا حكمت فتوحيه در كلمهی صالحيه اختصاص يافت؟ / فرديت و تثليث وجود
- فص 12- حكمة قلبيه فی كلمة شعيبيه
چرا حكمت قلبيه در كلمهی شعيبيه اختصاص يافت؟ / رحمت وجوب و رحمت امتنان / مراتب تجلی حق و فراگيری رحمت الهی / چرا قلب گستردهتر از رحمت الهی است؟ / تقابل عقل و عشق / عقل از نگاه ابن عربی / ملاقات ابن عربی و ابن رشد / گزيدهای از نامهی ابن عربی به فخر رازی
- فص 13- حِكمةُ مَلَكيَّة فی كلمة لُوطِيَّة
چرا حكمت ملكيه در كلمهی لوطيه اختصاص يافت؟ / قوت و ضعف از نظر ابن عربی / انواع تسخير در عالم / همت در عرفان / خلق به همت از نظر ابن عربی / چرا عارف همت در تصرف نمیكند؟
- فص 14- حِكمةُ قَدَرِيَّة فی كلمة عُزَيْرِيَّه
چرا حكمت قدريه در كلمهی عزيريه اختصاص يافت؟ / علم الهی / مراتب علم الهی / قضا و قدر / رابطه قضا و قدر با علم الهی از نظر ابن عربی / رابطه مشيت الهی با افعال بندگان / رسول، نبی و ولی / فضيلت برخی انبياء بر يكديگر / تفاوت نبوت و رسالت با ولايت / داستان موسی و خضر
- فص 15- حكمة نبويه فی كلمة عيسويه
چرا حكمت نبويه در كلمهی عيسويه اختصاص يافت؟ / روح الله و كلمة الله بودن عيسی (ع) / ختم ولايت / ختم ولايت و نبوت عامه عيسی (ع) / ولايت ابن عربی
- فص 16- حكمة رحمانيّة فی كلمة سليمانيِة
چرا حكمت روحانيه در كلمهی سليمانيه اختصاص يافت؟ / خلق جديد / انتقال تخت بلقيس / تسخير عارف در عالم / خلق جديد و تجدد امثال / آفرينش دائم / خلق جديد ابن عربی و ذرهگرايي متكلمان
- فص 17- حكمة وجوديه فی كلمة داوديه
چرا حكمت وجوديه در كلمهی داوديه اختصاص يافت؟ / شرح زندگی داوود (ع) / نقد و بررسی احوال داود (ع) / برتری مقام داود (ع) بر حضرت آدم (ع) / فرق علم و معرفت / فرق علم داود و سليمان (ع)
- فص 18- حكمةُ نَفْسِيَّة فی كلمة يُونُسِيَّة
چرا حكمت نفسيه در كلمهی يونسيه (ع) اختصاص يافت؟ / داستان يونس (ع) از زبان قرآن / چگونگي رحمت بودن عذاب يونس (ع) و قومش
- فص 19- حكمةُ غَيبيَّة فی كلمة أيُّوبيَّه
چرا حكمت غيبيه در كلمهی ايوبيه (ع) اختصاص يافت؟ / بلا از ديدگاه قرآن و حديث / بلا از ديدگاه عرفان / رحمت در آلام / عشق در حقيقت بلاست
- فص 20- حكمةُ جلاليَّة فی كلمة يَحْيِويَّة
چرا حكمت جلاليه در كلمهی يحيويه (ع) اختصاص يافت؟ / مؤنث بودن طبيعت و زن از نگاه ابن عربی / بكارت مريم و حَصُور بودن يحيی (ع)
- فص 21- حكمةُ مالكيّة فی كلمة زكرياويّة
چرا حكمت مالكيه در كلمهی زكريا (ع) اختصاص يافت؟ / زوجيت در نگاه ابن عربی
- فص 22- حكمةُ إيناسيَّه فی كلمة إلياسيَّة
چرا حكمت ايناسيه در كلمهی الياسيه اختصاص يافت؟ / الياس (ع) كيست؟ / تاريخ قدسی انبيا
- فص 23- حكمةُ إحسانيَّة فی كلمة لُقمانيَّة
چرا حكمت احسانيه در كلمهی لقمانيه اختصاص يافت؟ / چرا شرك ظلم عظيم است؟
- فص 24- حكمةُ إماميَّة فی كلمة هارونيَّة
چرا حكمت اماميه در كلمهی هارونيه اختصاص يافت؟ / خلافت حقيقت محمديه و ولايت مطلقه
- فص 25- حكمةُ علويّة فی كلمة موسويَّة
چرا حكمت علويه در كلمهی موسويه اختصاص يافت؟ / حكمت كشتن فرزندان بنی اسرائيل به خاطر موسی (ع)
- فص 26- حكمةَ صمديَّة فی كلمة خالديَّة
چرا حكمت صمديه در كلمهی خالديه اختصاص يافت؟ / داستان خالد بن سنان / عالم مثال و رؤيا (غيب امكانی) / برزخ دوم (غيب محالی)
- فص 27- حكمةُ فرديّة فی كلمة محمّديَّة
چرا حكمت كليه (فرديه) در كلمهی محمديه اختصاص يافت؟ / جامعيت و بطون قرآن كريم / جامعيت و بطون انسان / رابطه معرفت و حيرت
فرهاد شیرازی –
کتابی مفید و آسان برای یادگیری و آشنایی با ابن عربی و اندیشه های او بود. از شما ممنونم